Περί Μεγαλείου

    Ξεκινώ μ’ ένα αξίωμα: ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς Μεγαλείο. Γρήγορα εκφυλίζεται και εκπίπτει. Οι κοινωνίες του απώτερου παρελθόντος πλαισιώνονταν και συντροφεύονταν από κάποιες ηρωικές και άναρχες μορφές. Αποδοχή του ήρωα, της αναγκαιότητας ηρώων, σήμαινε ότι η κοινωνία άφηνε ένα παράθυρο ανοιχτό σε ένα άλμα «παράλογο» μεν, καλοδεχούμενο δε. Η αντιηρωική και σεμνή κοινωνία της εποχής μας με την απόρριψη τέτοιων μορφών καταδίκασε τον εαυτό της σε εξορία από τον ουρανό και δεν μπορεί να “σηκωθεί” από το χώμα που θα την θάψει.

    Παρ’ όλα αυτά, πάντα θα γεννιούνται άνθρωποι ικανοί να τρέξουν με ταχύτητες πολύ μεγαλύτερες απ’ αυτές του πλήθους, άνθρωποι ταγμένοι σε ένα μικρό ή μεγάλο Μεγαλείο. Σκληρή Μοίρα… είναι προορισμένοι να ζήσουν αποκομμένοι! Μοιάζουν με κάποια ευαίσθητα και μυστηριώδη εξαρτήματα μιας μηχανής που έπρεπε να δουλεύει αδιαίρετη, αλλά απορριγμένα στην άκρη του δρόμου περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους με ταχύτητες που γίνονται αφύσικες και διαλύονται σε ελατήρια, ελάσματα και σταθερά μέρη. Άλλοτε προορισμένοι να δίνουν ώθηση σε κάποιους ιμάντες που μετέφεραν την κίνηση σε κάθε μακρινό τμήμα της κοινωνίας, έχουν τώρα τεθεί σε αχρηστία και πρέπει να ξοδεύουν μόνοι τους μια υπερβολική ενέργεια που δεν μετριάζεται από την αδράνεια της βαριάς και οκνηρής κοινωνικής μηχανής και αυτοκαταστρέφονται. Ταυτόχρονα η κοινωνία, χάνοντάς τους, απομένει ακριβώς αυτό: βαριά και οκνηρή. Και ανεπιφύλακτα τους αποκηρύσσει και τους καταδικάζει για “εξτρεμισμό”. Για την ακρίβεια… προβαίνει σε “εξοστρακισμό”! Τι ανθρώπινη σπατάλη! Τι καταφρόνια ταλέντου και ικανοτήτων!

    Στην Τέχνη, στο έγκλημα, στην αλητεία, στον αναχωρητισμό, «υπό ξένην σημαίαν» θα τους ξαναβρούμε. Τρέλλα, μέθη, αυτοκτονία, αστοχία είναι η κατάληξή τους. Συνακόλουθα οι κοινωνίες που τους απέβαλαν αρχίζουν να πεθαίνουν από κάποιας μορφής ασιτία.

    Στην δε Τέχνη υπήρξαν εκατόμβες. Κάποιοι, μισοσυνειδητά, προσπαθώντας να αποφύγουν την κατευθείαν σύγκρουση με τον κόσμο της αποστέρησης έπαιρναν το μονοπάτι της. Πολλοί σχοινοβάτησαν με επιτυχία ως το τέλος. «Απ’ τους υπόλοιπους, άλλους τους ανέλαβε το πιοτό κι άλλους ο Διάβολος»! Οι απώλειες είναι υπολογίσιμες. Δεν γίνεται να “μονωθεί” η κοινωνία απ’ τη ζωή.

    Ο Ρεμπώ, οπαδός της Κομμούνας, καλωσορίζεται από τους Παρισινούς ομότεχνους του σαν «ο διάβολος ανάμεσα στους Δόκτορες» αλλά φεύγει για την Αφρική, ο Χέμινγουεϊ αυτοκτονεί στην Κούβα, ο Νίτσε, ποιητής από τους λίγους, γίνεται ένας ήρωας της φιλοσοφίας προτού χάσει τα λογικά του και ο Φρανσουά Βιγιόν γλύτωσε παραπάνω από μια φορά την αγχόνη πριν εξαφανιστεί για τα καλά.

    Αλλά είπαμε, δεν είναι μόνο οι επώνυμοι της Τέχνης. Τυχοδιώκτες “ων ουκ έστιν αριθμός” έζησαν ανεξάρτητοι και πέθαναν καταραμένοι.

    Μα… θα μου πείτε, ό άνθρωπος, ο «απλός άνθρωπος», δεν είναι φτιαγμένος ούτε για την ουτοπία, ούτε για το μεγαλείο. Μάλλον για τη σκέτη επιβίωση προορίζεται και ήρθε επιτέλους η εποχή να το αποδεχτεί χωρίς καμία ενοχή για τη μετριότητά του. Λάθος, μέγα λάθος, θα σας απαντήσω! Στις κοινωνίες του παρελθόντος, άγριες και ανορθολογικές, που ζούσαν ακόμα στον κόσμο των ονείρων, τέτοιοι υπερβολικοί άνθρωποι εύρισκαν φυσιολογικά  τη θέση τους. Ταυτόχρονα ο άνθρωπος της μάζας μετείχε του μεγαλείου μέσα από τις ηρωικές αφηγήσεις, τα έπη και τους θρύλους, τα λαϊκά τραγούδια, το αρχαίο δράμα ή, στη χριστιανική εποχή, μέσω της εκκλησιαστικής λειτουργίας. Η μοίρα της εξαιρετικής μορφής, ο θάνατος ενός θεού, η Μεγάλη Περιπέτεια μιας Εποχής και το Μαρτύριο ήσαν εκεί, ανοιχτά, “εκτεθειμένα” μπρος στα μάτια όλων οι οποίοι μετείχαν των εξαιρέτων πράξεων παρ’ όλη τους τη μετριότητα και την αδυναμία. Περιπίπτοντες σε μέθεξη γίνονταν συμμέτοχοι του Μεγαλείου. Έτσι το «κοινό» προετοιμαζόταν για τον «εξαιρετικό» όταν η ανάγκη για αυτόν είχε ωριμάσει και προετοίμαζε επίσης τον εαυτό του για την Ιστορική στιγμή. Αλλά... ας με συγχωρήσετε που το λέω, η φαντασία δεν είχε ακόμα φύγει ξυπόλυτη πάνω στις πέτρες. 

    Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν φοβάται τόσο πολύ την ασημαντότητά του όσο το ίδιο του το μεγαλείο και αυτό ήταν πάντα έτσι αλλά το πλαίσιο, το μυθικό πλαίσιο, γεμάτο ήρωες και καθάρματα ήταν πάντα εκεί. Σήμερα όμως οι γερασμένοι πληθυσμοί της μαζικής Δημοκρατίας μας, λογοδοσμένοι στην ασφάλεια και τη διαρκή ειρήνη, αποτάσσονται τις μεγάλες ιδέες, διαβρώνουν και ανατινάσσουν το πλαίσιο και ανακουφισμένοι ομνύουν στη μηδαμινότητα. Αλλά έτσι, αυτή η Δημοκρατία αποκλείει τον εαυτό της από την προοπτική ενός Συλλογικού Άθλου! Γαίαν ας έχει ελαφράν! Εγώ προσεύχομαι και γράφω, γράφω και χορεύω για μιάν άλλη, μια Δημοκρατία Λόγου που στοχάζεται τα μέσα της και τις πράξεις της και ταυτόχρονα αγκαλιάζει τον Μυθικό και τρομερό εαυτό της.  

                                                                         Β.Η

                                                                                                                                                                                                                   

  Υ.Γ  Ξεκίνησα με ένα αξίωμα, ας κλείσω με μία διαπίστωση: στη σκιά του Μεγαλείου πάντα κρύβεται η αθλιότητα. Αυτή είναι η ιστορία του Αγώνα που έκανε ο λαός το ’21. Όσοι όμως αποστρέφονται την έξαρση φοβούμενοι τη σκιά της, όσοι δεν καταλαβαίνουν πως με κόπο ο άνθρωπος βγαίνει απ’ τα σκοτάδια προς το φως, θα ζήσουνε συρρικνωμένοι μέσα σ’ ένα κόσμο γεμάτο από μικρούς φόβους.