Περί Τουρισμού συνέχεια

                                                      (Αυτή την Ικαρία αγαπήσαμε)

    Αναγνώστης της προηγούμενης ανάρτησης, σε σχόλιό του, συμφωνώντας ότι ο μαζικός τουρισμός αποτελεί πλέον πληγή, επιχειρηματολογεί υπέρ ενός ήπιου και «χαμηλής έντασης» τουρισμού ο οποίος ξαναδίνει ζωή σε μικρά μέρη που μαραζώνουν, φερ’ ειπείν στα νησιά της άγονης γραμμής. Επειδή αυτή η άποψη είναι διαδεδομένη και εκ πρώτης όψεως λογικοφανής, νομίζω πως χρειάζεται μια πιο εκτεταμένη απάντηση που να ξεπερνά τα όρια του σχολίου.

   

    Αγαπητέ Αναγνώστη, συγχώρα με αλλά τα ξέρω και τα μικρά νησιά της άγονης γραμμής. Θα ‘θελες να ήσουν εκεί σερβιτόρος? Θα ‘θελες να ‘σουν καμαριέρα? Θα ήθελες να ήσουν μικροξενοδόχος και να κοιτάς τους «επισκέπτες» σου στο πορτοφόλι? Και να γεμίζεις το καλό νησάκι σου με μπετά και να ψάχνεις να βρεις σκουπιδότοπο? Και να σου φέρνει η υδροφόρα το νερό για τις ντουζιέρες και να μένουν απότιστες οι ντοματιές και να εισάγεις με τη νταλίκα φρούτα, λαχανικά και κόκα-κόλες… να ταΐσεις δηλαδή την ακρίδα που πληρώνει και πρέπει να φεύγει κατευχαριστημένη. Και να γκρινιάζεις που δεν έχετε 7 μήνες σαιζόν σαν τη Ρόδο και την Κρήτη αλλά μόνο Ιούλιο κι Αύγουστο? Γιατί είναι τόσο δημοφιλές αυτό το ψέμμα? Διότι εκεί πάει το παραμύθι του «εναλλακτικού τουρισμού»!

    Αλλά αυτό που έκανε την Ελλάδα πραγματικά αγαπητή τη δεκαετία του ’60 και του ’70, ώσπου κατάντησε «διάσημη», ήταν η δύναμη του αυθεντικού: εκείνοι οι άνθρωποι ήταν ψαράδες, τεχνίτες και αγρότες, πήγαιναν και στα κατσίκια τους το σούρουπο, και μόνο περιθωριακά ασχολούνταν με κανένα σερβίρισμα στην ταβέρνα ή κάποτε έχτισαν πέντε δωμάτια. Από εκεί και πέρα η κατάσταση «ξέφυγε απ’ τα λογικά της». Τα παιδιά τους και τ’ αγγόνια τους είναι πονηρεμένα. Βάζουν κάτω το λαπ-τοπ και την «κληρονομιά» και μιλούν για σωστό μάρκετινγκ! Το εργασιακό τους ιδανικό  είναι πώς θα γίνουν σωστοί υπηρέτες, πώς θα χαμογελούν χωρίς λόγο και πώς θα «διαχειρισθούν» έξυπνα τον τόπο τους!

    
    Δυό ερωτήσεις μόνο: τί θ απογίνουν τα εκατοντάδες χωριά της ηπειρωτικής χώρας που δεν έχουν ούτε θάλασσα, ούτε «παραδοσιακότητα»? Μήπως θα έπρεπε να αδειάζει σιγά-σιγά η Αθήνα (πού ακούστηκε 4 στα 10 εκατομμύρια!) και να βάλουμε μπροστά, συνολικά, την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας αντί να σκεφτόμαστε πώς θα εξυπηρετούμε? Ίσως τότε να μπορέσουμε να υποδεχθούμε πραγματικά τους λίγους επισκέπτες που θα μας κάνουν την τιμή να έρθουν να δουν ποιοι πραγματικά είμαστε και πώς ζούμε.

   

    Στην προηγούμενη ανάρτηση, μίλησα για το τι υπάρχει «κυτταρικά» μέσα στο φαινόμενο του τουρισμού και που η ανάπτυξή του μού φαίνεται νεοπλασία! Με τον τουρισμό-από τη μια μεριά οι τόποι και από την άλλη οι άνθρωποι- όλα γίνονται εμπόρευμα. Εξ ου και ο πόλεμος. Ο τουρίστας είναι άνθρωπος που έγινε πελάτης, με τον επισκέπτη επικοινωνείς. Υπάρχει διαφορά! Γιαυτό εγώ δεν ζητώ «εναλλακτικό τουρισμό» αλλά εναλλακτική στον τουρισμό!

    Νομίζω δε, ότι υπάρχει έδαφος για αγροτική και βιοτεχνική ανάπτυξη σε κάθε τόπο, όσο μικρός κι αν είναι, αρκεί να πάνε εκεί νέοι και ορεξάτοι άνθρωποι. Αλλά είναι έργο ενός άλλου καθεστώτος και μιας άλλης κοσμοθεωρίας να φέρει τέτοιους ανθρώπους εκεί.

    Και εξηγούμαι! Τι θα έχει σαν σκοπό ένα τέτοιο μελλοντικό καθεστώς:

(Μεταφέρω σχεδόν αυτούσιες μερικές παραγράφους από ανάρτηση του 2012-σε ένα παλαιότερο ιστολόγιο, τον «Πύραυλο των Υπογείων», με τίτλο: «Η Δημοκρατία ξανάρχεται στην Ελλάδα».)

    …Θα θέσει σε κίνηση την αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή με σκοπό την αυτάρκεια. Προς τούτο, θα φέρνει για ένα η δύο χρόνια- πριν τη στρατιωτική τους θητεία, και υποχρεωτικά, όπως σήμερα οι νέοι γιατροί- αγόρια και κορίτσια από τις πόλεις στην ύπαιθρο για να επανδρώσουν «αγροτικά κοινόβια» συνδεδεμένα με μικρές βιοτεχνίες, για να καλλιεργήσουν τη χέρσα γη, και να επισκευάσουν και να κατοικήσουν τα ερημωμένα σπίτια. Θα απλώσει ένα τέτοιο δίκτυο σε όλη την χώρα.

        Με το ζωηρό τους πνεύμα και λίγες ώρες δουλειάς κάθε μέρα, αυτά τα παιδιά θα δώσουν ζωή στην παρατημένη γη και με την παρουσία τους θα ξυπνήσουν τα ναρκωμένα χωριά. Παρέχοντας τους την δυνατότητα μετακίνησης από κοινόβιο σε κοινόβιο θα τους δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουν τη χώρα τους.

       Αναπόφευκτα, κάποιοι απ’ όσους στάλθηκαν εκεί θα παραμείνουν για μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα. Μετανάστες και ξένοι φίλοι απ’ όλο τον κόσμο θα βρουν μια θέση σ’ αυτά τα ζωντανά κύτταρα.

       Θα ενθαρρύνει συστηματικά την σκληραγωγία  και την εκπαίδευση των πολιτών από την φύση. Θα το κάνει αρχίζοντας από την πιο τρυφερή ηλικία . Αυτά τα παιδιά της νεαρής Δημοκρατίας, ελεύθερα ανάμεσα σε ουρανό και γη να ζήσουν τον έρωτα κάτω από τα άστρα και να παλέψουν με τα εδάφη και τους καιρούς, μαθαίνοντας από πρώτο χέρι αιώνιους Νόμους, θα γίνουν τα δυνατότερα στηρίγματά της.

        Ξεκινώντας έτσι, η πολιτεία θα διευκολύνει την έξοδο κατοίκων που έχουν εγκλωβιστεί στις πόλεις προς την αναζωογονημένη ύπαιθρο. Οι άνθρωποι ανασυστήνοντας εκεί μικρές κοινότητες «θα ζουν όπως θα ’πρεπε να ζουν».

    Μπορεί, αγαπητέ αναγνώστη, να φαίνονται υπερβολικά περίπλοκα όλα αυτά… έως και λίγο επικίνδυνα αλλά δεν ξέφυγε κανείς εύκολα από τους μπελάδες του.

                                                                             Β.Η

Και τούτη τη σαιζόν θα χάσουμε άλλο ένα καλοκαίρι

  

   «Από τους τρεις λόγους για να ταξιδέψει κανείς στην αρχαιότητα: Πόλεμος, Εμπόριο, Προσκύνημα, κάποιος θα έλεγε ότι ο Τουρισμός προέρχεται από το Προσκύνημα. Όμως πιο πολύ φαίνεται ο πραγματικός του πρόγονος να είναι ο Πόλεμος!»

    Αυτά έγραφε ο Αμερικανός στοχαστής, Χακίμ Μπέη. Ένας μειλίχιος άνθρωπος με αίσθηση του μέτρου (...σπάνιες αρετές για κάποιον με τόσο περιθωριακές απόψεις) που έτυχε να συναντήσω στα μέσα της δεκαετίας του΄90 στην Ιρλανδία.

    Και ένας έμπορος γούνας, σε μια συζήτηση μεταξύ γουναράδων που έτυχε να παρακολουθήσω στη Ρόδο στα μέσα της δεκαετίας του ’80 (ναι, τόσο παλιά!) τελικά απεφάνθη:

Ο Τουρισμός είναι ο μόνος στρατός που δεν νικήθηκε ποτέ!

    Πράγματι:

    Οι φάλαγγες των τουριστών προχωρούν και φωτογραφίζουν, φωτογραφίζουν και προχωρούν πάνω στα ερείπια που άφησαν τα τμήματα που προηγήθηκαν μέσα σ’ ένα τοπίο κατεστραμμένο από τσιμέντο, άσφαλτο, θόρυβο, φώτα, σκουπίδια, εξαντλητική δουλειά!
                       

(Πέργαμος, πεζικό)

         

    Το πρόσταγμα shoot αφορά τώρα το πάτημα ενός κουμπιού που ανοιγοκλείνει το κλείστρο της κάμερας, όπου shoot (πυροβολώ) ισχύει και για το τράβηγμα της φωτογραφίας όταν σκοπεύεις μέσα  από τη φωτογραφική μηχανή, αυτό το ερμαφρόδιτο σύμβολο-παιχνιδάκι και σύγχρονο ξόρκι.

    Οι κάμερες υψώνονται προς κάθε κατεύθυνση, κάθε στόχο που προβάλλει, ρουφώντας τη ψύχη των ντόπιων και του τοπίου.

    Ο σημερινός μαζικός τουρισμός είναι το απόγειο της εκλέπτυνσης ενός παλιού πολεμικού παιχνιδιού που λέγεται search ‘n' destroy- ερευνήστε λοιπόν και καταστρέψτε, αλλά μ’ ένα τέτοιο τρόπο ώστε η καταστροφή να μπορεί να ονομασθεί «αξιοποίηση».

     Αντίθετα από το προσκύνημα όπου ο προσκυνητής προσέρχεται με δέος και κατάνυξη και, προσφέροντας πίστη, αυξάνει τη «χάρη» που αναδίδει ένας Ιερός Τόπος, ο Τουρισμός απομυζά τις ιδιαιτερότητες κάθε «ξεχασμένης» γωνιάς του πλανήτη και ομογενοποιεί κάθε μέρος που πλήττει. Γιατί αυτό που αποζητά ο τουρίστας είναι «πολιτισμική διαφορά» για να την καταναλώσει. Έτσι κι αλλιώς θα του ήταν αφόρητο να την ζήσει.

     Η Φαντασία πέθανε στη Δύση εδώ και καιρό. Χρειάστηκαν αμέτρητες ποσότητες ορθολογισμού και κατήφειας για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Για να καταπραϋνθεί και να σβήσει κάτι τόσο δυσλειτουργικό και άβολο, αλλά τόσο βαθειά ανθρώπινο. Τώρα λοιπόν η Δύση, πηγή του Τουρισμού, πρέπει να την αποκτά σε ασφαλείς δόσεις και σωστά πακεταρισμένη.

    Αυτό που γοργά απονεκρώνεται έχει ανάγκη από κάτι ζωντανό για να παρατείνει τον χρόνο επιβίωσής του. Αλλά όπου αγγίζει απονεκρώνει. Πρέπει λοιπόν συνεχώς να προχωρά! Πράγματι, νέοι τουριστικοί Παράδεισοι ανοίγονται στο κοινό. Νέοι «τουριστικοί προορισμοί» μπαίνουν στο χορό ανακοινώνοντας απλά: Ανοίξαμε (τα πόδια) και σας περιμένουμε! 

     ΑΝ η παλιά αποικιοκρατία ύφαινε στην ψυχή του αποικιοκρατούμενου την αλλοτρίωση και την τρέλλα, και εκμεταλλευόταν τις υλικές πηγές, η σύγχρονη προχωράει παντού και σε μεγάλο βάθος. Για να γίνει κατανοητή η έννοια αυτού του βάθους ας ειπωθεί ότι τώρα δεν είναι μόνο η ανεξαρτησία ή οι πηγές πλούτου που κινδυνεύουν, αλλά τουριστική έκθεση σημαίνει… να ανοίγεις το σπίτι σου στους ξένους! Ο Τουρισμός μετατρέπει μια χώρα σε έκθεμα και εικόνα του εαυτού της.
    ...Και φυσικά, να ανοίγεις το σπίτι σου με το "αζημίωτο"! Άπαντες δε προφασίζονται άγνοια του ότι η ζημιά είναι ανυπολόγιστη! Πώς όχι; Ο τουρισμός είναι "ιερή αγελάδα" και ένα από τα ταμπού του πολιτισμού μας.

    Χοντρικά, μπορούμε να πούμε ότι, η  επιδρομή της Δύσης στα χωριά και στις καλύβες του κόσμου ακολούθησε την εξής πορεία: Πρώτα οι εξερευνητές, μετά οι ιεραπόστολοι, μετά ο στρατός (και περισσότεροι ιεραπόστολοι), μετά οι περιηγητές, κατόπιν διανοούμενοι και συγγραφείς, εν συνεχεία αγνοί ταξιδιώτες (και οι χίππυς κάποτε), μετά ο ήσυχος ιντιβιντουαλιστής τουρίστας με το πραγματικό ενδιαφέρον και τέλος η πλημμυρίδα του μαζικού Τουρισμού.

    Ο στρατός βέβαια δεν παύει, κατά καιρούς, να κάνει την εμφάνισή του με τα βρώμικα άρβυλά του, ανοίγοντας και κλείνοντας την τουριστική αυλαία!  Έτσι το Βιετνάμ ή η Καμπότζη που κάποτε ήταν υπό το καθεστώς του Ναπάλμ και του βομβοτάπητα είναι τώρα πρόθυμοι «τουριστικοί προορισμοί». Ενώ η Σομαλία που σήμερα εμφανίζεται στους χάρτες των τουριστικών οδηγών «λευκή», κάποτε μπορεί να αποδειχτεί θαυμάσιο τουριστικό εύρημα και προϊόν. Ή ένα αμερικανοκίνητο στρατιωτικό πραξικόπημα στη Γουατεμάλα στέλνει για λίγο τη χώρα στα τουριστικά αζήτητα μέχρις ότου «κάποια προβλήματα διευθετηθούν».

     Όπως πάντα, η γλώσσα αποκαλύπτει τα πάντα για τα οποία μιλά, έτσι έχουμε: Τουριστικές μονάδες, πράκτορες, tour operators, target group, έρευνα, συνοδούς, tourist guides, ξεν-αγούς, τουριστικά γκρουπ, αρχηγούς γκρουπ, σχεδιασμό, ανεφοδιασμό και, αν τα πράγματα πάνε στραβά, εκκένωση! Ακόμα και όταν συγκαλύπτει η γλώσσα, προδίδει!

    Αποδεικνύεται λοιπόν αυτό που ειπώθηκε στην αρχή, ότι ο τουρισμός  είναι ο μόνος στρατός που δεν νικήθηκε ποτέ! 

   

    Ακόμα, ο τουρισμός, που δεν μπορεί πια παρά να είναι μαζικός, δηλαδή μια βιομηχανία διασκέδασης, χαλάρωσης και "κολακείας" για τους προλετάριους κάποιων χωρών, για τους προλετάριους κάποιων άλλων σημαίνει σιδηρά πειθαρχία, ασταμάτητη δουλειά σε «στρατόπεδα διακοπών», μόνιμη κούραση. Έτσι ώστε μια χώρα στον ήλιο που έχει πληγεί από τον τουρισμό να γίνεται αναπότρεπτα μια «ηλιόλουστη κόλαση». Και υπάρχουν όλο και «κατώτερα πατώματα», όλο και βαθύτερα κάτεργα, σ’ αυτή την κόλαση στον ήλιο!

    …Κι ακόμα ακόμα, η αδυνατότητα μιας επανάκτησης της ζωής οφείλεται στο ότι: και στις καλές εποχές τόσοι πολλοί άνθρωποι είχαν προτιμήσει το χρήμα από την πάλλουσα ζωή. «Έρρεε το χρήμα!» είπε κάποιος βετεράνος του τουρισμού και εδονείτο από συγκίνηση μες την επανάληψη του «ρο» αντί να ξεσπάσει σε ένα: «έρρεε η ζωή»!

                                                     Ευπειθέστατος                                                                    διατελώ   

                                                             Β.Η

    

Υ.Γ 1: Πέρυσι πέρασε από πάνω μας η κοσμοπλημμύρα και «κραιπάλη» των 30 εκατομμυρίων και αναμένεται μια επόμενη. Παρ' όλα αυτά, κάπου θα βρεθεί ένα μοναχικό πεύκο και για σας, ένα έρμο αρμυρίκι, και όταν γέρνει ο ήλιος και οι παραλίες ησυχάζουν, κάποιος μπορεί  πέρα απ’ τις ομπρέλες και τα άδεια πλαστικά μπουκάλια να ατενίσει τα μεγάλο ήσυχο μπλέ. Για αυτή την ώρα που η Μεγάλη Ζέστη υποχωρεί ζούμε όλη τη μέρα, εμείς που αξιωθήκαμε το μακρύ καλοκαίρι του Νότου χωρίς να είμαστε άξιοί του!

                                                                                                                  

    Υ.Γ 2: Αυτοί που προσφάτως, και μετά τις κινητοποιήσεις σε Βενετία και Βαρκελώνη, αρθρογραφούν ενάντια στον μαζικό τουρισμό μπορούν να μεμψιμοιρούν για την ποιότητα του τουριστών και την χαμηλή αγοραστική τους δύναμη, αλλά δεν καταλαβαίνουν ή κλείνουν τα μάτια μπρος στην πραγματική φύση του τουριστικού φαινομένου. Μιλούν για «λελογισμένη αξιοποίηση» λες και θα ήταν ανεκτή μια λελογισμένη εκποίηση του πατρικού σου σπιτιού. Μιλούν για «ποιοτικό τουρισμό» και εννοούν να πουλάς ακριβά το κορμί σου. Μιλούν για «ανεξέλεγκτη αύξηση» λες και θα ήταν δυνατή μια χαμηλής έντασης και μετρημένη εισβολή. Μιλούν για «δυσμενείς επιπτώσεις» λες και θα μπορούσες να παίξεις ένα παιχνίδι διατηρώντας τις αμφιβολίες σου. Εμείς όμως, που ζώντας για δεκαετίες μέσα στον τουρισμό τον γνωρίζουμε όσο λίγοι και είδαμε την άνοδο και την πτώση τού τουριστικού μύθου, μπορούμε να γράφουμε ό,τι θέμε! Δηλαδή αυτά που ζήσαμε! Άλλωστε δεν πληρωνόμαστε για αυτά που γράφουμε!

Η Τάφρος

Πάλλεται και τρέμει ο ποιητής τις νύχτες πιο πολύ κι απ’ τη φλόγα του κεριού όταν σκέφτεται την εποχή του. Καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να παραπονεθεί για την παρακμή της αφού όλα παρακμάζουν. Ξέρει πως μόνο να λυπάται μένει που έτυχε σ’ αυτόν να ζήσει σε τέτοιους μικρόψυχους καιρούς.

Δεν θα αγωνισθεί στον Μαραθώνα, δεν θα πάρει μέρος στην αέρινη επέλαση, δεν θα σταθεί πάνω στα καταστρώματα την ώρα που σηκώνεται η αύρα απ’ τη Σαλαμίνα και υψώνεται ο παιάνας, ούτε θα αντιμετωπίσει τους Πρώσσους στο Βαλμύ. Και ζηλεύει τον Αισχύλο όχι τόσο για τη δόξα του την ποιητική αλλά γιατί δεν έζησε το παρατεταμένο τέλος αλλά την ακαριαία αρχή. Όσο και να υπολογίζει με το χαρτί και το μολύβι, δεν θα ‘ναι αυτός που θα δοξάσει την αυγή μίας μεγάλης εποχής. Γιατί ξέρει πως 50 χρόνια αφανούς προετοιμασίας χρειάζονται για τέτοια νίκη.

Συνέβαινε κάποτε, ένας στρατός που έκανε επίθεση να πέφτει μες τις τάφρους που είχε σκάψει με επιμέλεια ο αμυνόμενος. Άνθρωποι και άλογα και όπλα έπεφταν σ’ αυτά τα φριχτά χάσματα ώσπου οι επερχόμενοι να περάσουν πατώντας στις πλάτες των σκοτωμένων.

Θα ζήσουμε αρκετά ώστε να περάσουμε πάνω από τα σκάμματα που γέμισαν οι προπορευόμενοι? Θα ‘μαστε εμείς οι τυχεροί που θα διασταυρώσουμε τα σπαθιά με την ανακτορική φρουρά?

 Κι αν ναι… ας είμαστε ανάμεσα και στους 700 εκείνους Θεσπιείς!

Επίσης, κάποτε πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα: υπάρχει μια κραταιά αυτοκρατορική φρουρά ή πρόκειται μόνο για τις δικές μας σκιές?

                                                                                                                           Β.Η