Συρία

                                                                                                                                                           (Πάνω στο κατάστρωμα από Ρόδο, Πειραιά)

    Σε κάθε νησί, σκοτεινά πλήθη ανεβαίνουν στο καράβι όλη τη νύχτα. Άνθρωποι κάθε λογής. Σύριοι κατά πλειοψηφίαν, Αφγανοί, Κούρδοι του Ιράκ, Ερυθραίοι. Βρίσκουν το πόστο τους και μοιράζονται κατά παρέες κι οικογένειες. Οι Έλληνες επιβάτες τους κοιτούν με περίσκεψη. Ένας λαός σε κίνηση!

    Για μερικές ώρες αυτό το καράβι θα είναι το σπίτι που έχασαν. Εδώ μπορούν για λίγο να ησυχάσουν. Αυτό που θα πέσει απάνω τους – το αξιόλογο συμβάν – θα περιμένει.

    Προσπαθώ να καταλάβω την κατάσταση. Δεν είμαι σίγουρος ότι τα καταφέρνω. Οι απορίες είναι περισσότερες από τις απαντήσεις: Πώς γίνεται κανείς πρόσφυγας? Πώς φτάνει η στιγμή που τα παρατάς όλα και λες, φεύγω?

     Ρωτάω κάτι αγόρια και κορίτσια, πού πάνε:

    -Στα λεωφορεία!

    -Για πού?

    -Γερμανία! …ίσως. Λέει ένα αγόρι.

    Δηλαδή? Κι αν δεν τους δεχτεί η Γερμανία, τότε Σουηδία? Αυτά τα σκουρόχρωμα όλο ζωή παιδιά θα γίνουν Γερμανοί?  Ή Σουηδοί?  Είμαστε με τα καλά μας?

    Γιατί υπάρχει κάτι πολύ αλλόκοτο και λίγο γελοίο όταν τα καλοκαίρια ρωτάς κάποιους μελαψούς, νεαρά ζευγάρια φέρ’ ειπείν: «Από πού είστε?» και σού απαντούν: Σουηδία!  Και τη νοιώθεις την αμηχανία και την ανασφάλεια αν η απάντησή τους θα γίνει αποδεκτή. Και τους κοιτάς με υποψία… Ναι, αλλά πιο πίσω…από πού? Και μετά, το χαμόγελο παραίτησης και ανακούφισης: Ιράκ!

Α, μπράβο, τώρα συνεννοηθήκαμε! Γελάς και σύ και ακουμπάς τον άνδρα στον ώμο γιατί ένοιωσες άβολα που επέμενες!

    Και υπάρχει πάντα μια ερώτηση που περιμένει: Πώς αφήνεις τη γλυκιά πατρίδα και εξαφανίζεσαι? Και τι από τον εαυτό σου άφησες πίσω στη Μεσοποταμία?  Ή πώς αφήνεις μόνη τη Συρία? Και σε ποιους? Αφού η Συρία θα είναι μαζί σου τις νύχτες που κοιμάσαι!

    Και τι απέγινε εκείνη η αχανής αγορά, η Σουκ Αλ Χαμαντίγια και πού θα ακούσεις ξανά τα αραβικά με την προφορά της Δαμασκού?

    Βέβαια είναι πόλεμος στην πατρίδα, πόλεμος εμφύλιος. Αλλά τι έκανες για να μη φτάσεις ως εδώ?

    Η προσφυγιά είναι παλιά όσο ο πόλεμος. Κι ο πόλεμος είναι ενδημικός στην ανθρώπινη κοινωνία. Καταλαβαίνω τους πρόσφυγες του Ισπανικού Εμφύλιου. Εκείνοι οι άνθρωποι πολέμησαν 3μισυ χρόνια και έφυγαν όταν ηττήθηκαν. Καταλαβαίνω εκείνους που διέφυγαν πάνω  στους πάγους προς τη Φινλανδία όταν χάθηκε η Κρονστάνδη. Κι εκείνοι είχαν με νύχια και με δόντια πολεμήσει. Για να μείνουν! Για αυτούς δεν νοιώθω τόσο λύπη.

    Δεν καταλαβαίνω όμως τους Γιουγκοσλαβικούς πολέμους. Και τους πρόσφυγες που τους ακολουθούσαν. Ούτε καταλαβαίνω τον Ελληνικό Εμφύλιο. Και την προσφυγιά του - εκείνοι οι άνθρωποι μάτωσαν για τα μάτια των μοναρχοδεξιών και των σταλινικών! 

    Και 2 εκατομμύρια ψυχές, Έλληνες και Τούρκοι, έπρεπε ν’ αλλάξουν χώρα το ’22 επειδή έτσι αποφασίστηκε με τα όπλα. Αλλά οι Έλληνες στα Μικρασιατικά παράλια περίμεναν, άπραγοι, επί 3 χρόνια, να νικήσει ο Ελληνικός στρατός!

    Και αυτοί οι άνθρωποι εδώ, φεύγουν επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκεί πίσω εκτός από τον Άσσαντ και το Ισλαμικό Κράτος! Και πώς απέμειναν αυτοί οι δυό κυρίαρχοι του παιχνιδιού? Μήπως  δεν υπήρχε από πριν τίποτα άλλο στη Συρία? Μήπως δηλαδή, η κοινωνία ήταν πολιτικά ανύπαρκτη? Δεν μπορεί για όλα να φταίνε μόνο οι ξένοι.

    Μήπως δηλαδή είχανε  λουφάξει κάτω από τους Άσσαντ και ξεσηκώθηκαν γυμνοί όταν ήρθε ένα πλήρωμα του χρόνου και τους προσπέρασε ο ISIS και οι Ισλαμιστές?  Όπως λουφάξαμε κι εμείς μέσα στη δικτατορία και μας προσπέρασαν τα γεγονότα και χάθηκε η μισή Κύπρος? Είπαμε, δεν μπορεί για όλα να φταίνε οι ξένοι! Από μέσα πέφτουνε τα σπίτια!

    Για όλους αυτούς νοιώθω κάποια λύπη. Κι είναι εδώ, οι περισσότεροι, άνθρωποι καλοστεκούμενοι. Χρειάζεται λεφτά τούτο το ταξίδι! Οι φτωχοί πάνε στα στρατόπεδα, στο Λίβανο, στην Ιορδανία, στην Τουρκία. Αλλά εκείνοι είναι που θα ξαναφτιάξουν τη Συρία. Γιατί από το Λίβανο εύκολα ξαναγυρνάς. Από τη Γερμανία… όχι και τόσο. Και μάλιστα στη Μέση Ανατολή!  Και τούτοι εδώ άφησαν τους φτωχούς συμπατριώτες τους στα στρατόπεδα και στα ερείπια. Επειδή μπορούσαν. Είπαμε: χρειάζονται χρήματα!

    Κα η παλιά Συρία γίνεται μια Μυθική χώρα. Σαν την πρώην Γιουγκοσλαβία.

    Αλλά η Ευρώπη έχει λάμψη. Όχι μόνο ασφάλεια αλλά και έλξη. Το βλέπω στα ακριβά κινητά τους. Και μερικοί πιτσιρικάδες φοράνε τα τζόκεϋ ανάποδα, με το γείσο προς τα πίσω, σαν τους Αμερικανούς αράπηδες.

   Από την άλλη μεριά όμως? Τι μεγαλόπρεπος τρόπος να ταξιδεύεις! Όχι σαν μοναχικός ταξιδιώτης αλλά σαν κομμάτι του λαού σου. Μαζί με την Ιστορία. Να φτιάχνεις δηλαδή, με τη μικρή, σημαντική, προσωπική σου συμμετοχή, την Ιστορία. Τι περιπέτεια!

   Διέσχισαν όλη τη Μικρά Ασία σχηματίζοντας ομάδες και μπουλούκια. Περιμάζεψαν στο διάβα τους παιδιά που ‘χαν βγει στο δρόμο και βαδίζαν μοναχά. Μακρόστενες κοιλάδες με καλό χώμα και ψηλόκορμες λεύκες τους θύμιζαν ακόμα την πατρίδα ώσπου έφτασαν στη θάλασσα. Κι έκαναν το θαλασσινό πέρασμα με κίνδυνο ζωής και τους περιέθαλψαν απέναντι  κάτοικοι νησιών που ούτε τα είχαν ακουστά. Πέρασαν πάνω σε βαπόρι όλο το Αιγαίο. Νησιά εμφανίζονταν μέσα από τη θάλασσα σαν οπτασίες. Είδαν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα μέσα από τα τζάμια του λεωφορείου και περίμεναν σε ατέλειωτες ουρές για να περάσουν τις Γιουγκοσλαβίες. Κάμποι με καλαμπόκια όσο πιάνει το μάτι. Χάθηκαν και ξαναβρεθήκαν. Σε σύνορα, σταθμούς κι αφετηρίες. Πέρασαν τα βουνά της Αυστρίας και τον Δρυμό της Βαυαρίας, με τα μικρά εστιατόρια και τα καλάθια με τα μήλα πάνω στο δρόμο κι έφτασαν στο θολό βιομηχανικό κάμπο της Γερμανίας με τις υψικαμίνους, τα πάρκινγκ και τις διαφημιστικές γιγαντοαφίσες. Και μερικοί τράβηξαν πιο πάνω. Πέρα από τη Βόρειο θάλασσα ως τη χλωμή και λεπτή Σουηδία. Τι θαυμάσιος και επικός τρόπος να ταξιδεύεις! Γιατί, καμιά αμφιβολία, αυτοί οι άνθρωποι φτιάχνουνε, περπατώντας, μια εποποιία. Είναι μια Μετανάστευση λαών! Και η Ευρώπη γίνεται έπαθλο!

    

    Και ταυτόχρονα, τι κρίμα να διασχίζεις την Ευρώπη τυφλός. Μέσα σε μιά περίκλειστη ουτοπία! Με τη σκέψη χαμένη σ’ αυτό που άφησες και σ’ εκείνο που θα βρεις, σε ένα «πριν» και ένα «μετά». Να μην είσαι σχεδόν «εκεί». Εκεί που διαβαίνεις! Και τυφλός να θωρείς μια  φανταστική Ευρώπη που μοιάζει με τις επιθυμίες σου!

    

    Αναγκάστηκαν να γίνουν έρμαια γιατί αυτό σημαίνει πρόσφυγας. Και παίγνια κάθε Τούρκου αγριεμένου έμπορα. Και Γιουγκοσλάβων χωροφυλάκων, Ούγγρων συνοριακών, Γερμανών διοικητικών υπαλλήλων, Ευρωπαίων γραφειοκρατών και πολιτικών, με μόνη καταφυγή και αποκούμπι την – ας το πούμε κι έτσι- καλοσύνη κάποιων ξένων. Σε τόπους που το χώμα είναι βαρύ και μαύρο.  

    Και η Ευρώπη είναι μια χώρα που δεν υπάρχει πιά. Αν ποτέ υπήρξε. Ένας άλυτος κόμπος από μνήμες και αναμνήσεις όλων αυτών που μάταια προσπάθησε να γίνει. Προχωρούν οι κατατρεγμένοι θαυμάζοντας πολυτελή ερείπια. Φτάνουν από μια «πρώην χώρα» σε μια «παρ’ ολίγον χώρα». Ψάχνοντας ένα κατώφλι βρίσκονται μπροστά σ’ ένα Διευθυντήριο. Η χαρά της άφιξης συναντά τον ψυχρό υπολογισμό, το μολυβάκι και χαρτί...Και τα μελετημένα μασκαρέματα. Ποντικού τομάρι, κόρακα πετσί… Η δίψα για απροϋπόθετη φιλοξενία το φόβο, το κούμπωμα και την κρυφή εχθρότητα. Τυφλοί πρόκειται να συναντήσουνε Κουφούς. Δύο Απουσίες που ανταμώνουν. Μιά ψυχρολουσία. Η Ευρώπη είναι η ήπειρος των παγωμένων νερών!

    Και η τζιχάντ επιχείρηση που έγινε στο Παρίσι, όσο γράφονται τούτες οι γραμμές, θα βαθύνει το χάσμα ανάμεσα στους αυτόχθονες και τους νεοφερμένους. Και οι θεατές του σταδίου, που ήταν ένας από τους στόχους της επίθεσης, «αποχώρησαν συντεταγμένα τραγουδώντας τη Μασσαλιώτιδα»! - Μαύρη κωμωδία!

    Βέβαια εμείς οι Έλληνες καλά κάνουμε και βοηθάμε. Τι άλλο να κάνεις όταν βλέπεις ανθρώπους να έρχονται απ’ τη θάλασσα?  Ένα ανθρώπινο ποτάμι περνάει μέσα από τη χώρα.

    Αλλά όχι όλοι! Και μάλλον λίγο! Προς το παρόν, λιμενικοί, νησιώτες κι αλληλέγγυοι σώζουν την τιμή της χώρας. Ενώ θα βόηθαγε πιο πολύ, νομίζω- όσον αφορά το δικό μας τμήμα της διαδρομής, να πάμε ν’ ανοίξουμε αυτό το ελληνικό «Τείχος του Αίσχους» που το αποκαλούμε αθώα: φράχτη! Αυτό που το ελληνικό κράτος αποφεύγει να γκρεμίσει. Και να εξαναγκάσουμε αυτή την κυβέρνηση των παλαβών να διαλύσει τη «στρατηγική συμμαχία» με το Ισραήλ. Άλλο πάλι και τούτο!

    Αλλά αυτά είναι πέρα από τα δυνάμεις μας! Αν και δεχόμαστε ότι υπάρχει πανανθρώπινη κοινωνία έχουμε αποδεχτεί σιωπηρά να είναι πολιτικά γυμνή και ότι οι σφετεριστές θα κάνουνε κουμάντο. Κι έχουμε ενδυθεί το ρούχο της ανθρώπινης αδυναμίας. Και ποντικού τομάρι, κοράκου δέρμα… Καθόλου παράξενο λοιπόν που οι Έλληνες επιβάτες κοίταζαν με περίσκεψη τα κύματα των ανθρώπων που καταλάμβαναν εξ εφόδου το καράβι και τυλίγονταν με τις γκρίζες  κουβέρτες που τους έδωσαν οι Υπηρεσίες στα νησιά. Νικημένοι κι αυτοί, εξ αρχής, συλλογιούνταν: Προς Θεού μην τύχει και συμβεί κάτι τέτοιο και σε μας!

    Όμως ας μη μιλήσουμε ξανά για την Ελλάδα.

    Ας είναι αυτή μια ελεγεία για τη Συρία. Για το χαμένο άρωμα από το νυχτερινό φούλι. Για τη Συρία και τους κήπους της. Και για τα χαμένα της παιδιά.

    Ας είναι για τη Νοσταλγία, αυτή την κρυφή αρρώστια που τώρα ξεκινά.

                                                                                                                    Β.Η